Czy wiesz, że w historii Rogoźna istniało aż siedem kościołów rzymskokatolickich?
Jako pierwszy przychodzi nam na myśl
kościół pod wezwaniem św. Wita. Od 1326 roku źródła wymieniają prawie kompletną listę
plebanów rogozińskich, począwszy od księdza Pakosława. Parafia św. Wita była
hojnie obdarowywana przez kasztelanów oraz królów, którzy nadali jej m.in. wsie
Żołędzin i Laskowo.
W obecnej formie murowanej kościół św.
Wita został wybudowany w II połowie XVI wieku przez Marcina Mora i Klemensa z
Ostroroga. Fundatorem był ówczesny starosta rogoziński Mikołaj Dołęga
Kretkowski i prawdopodobnie królowa Bona. Nowy obiekt zajął miejsce poprzednio
istniejącej świątyni i drewnianej konstrukcji. Niestety, brak jest informacji o
dokładnej dacie poświęcenia kościoła, znamy tylko datę wmurowania kamienia
węgielnego pod budowę, co wydarzyło się 3 lipca 1526 roku o ósmej. Pomimo
późniejszej przebudowy, kościół zachował pierwotną konstrukcję, pozostając
świątynią późnogotycką z elementami architektonicznymi pochodzącymi z XVI i
XVII wieku. Kościół przetrwał do dziś dlatego, że został wzniesiony z cegły, a
nie z drewna.
Pierwszy kościół Świętego Ducha (nie mylić
z obecnie istniejącym Kościołem pw. Św. Ducha) stał w miejscu obecnego Urzędu
Pocztowego Rogoźno Wielkopolskie, na ówczesnym przedmieściu poznańskim.
Świątynia pojawia się w źródłach od 1443 roku i pełniła funkcję kościoła
szpitalnego. Według źródeł z połowy XVII wieku przy kościele znajdował się
przytułek 15 dla ubogich, który ufundowało miasto. Głównym źródłem utrzymania
szpitala były dwie kwarty pola i ogrodu, a także dotacje bogatych mieszczan i
Rady Miejskiej. Od 1806 do 1809 roku kościół był użytkowany przez protestantów
obrządku ewangelickiego, ponieważ wcześniej stracili oni w pożarze swój własny
zbór. W 1823 roku Kościół Św. Ducha spłonął w pożarze miasta. Po pożarze nie
został już odbudowany.
Na terenie rogozińskiego zamku (teren na
północ od kościoła św. Wita do rzeki Wełny) znajdował się kościół grodowy,
który mógł też być kaplicą. Nie mamy niestety informacji, pod jakim był
wezwaniem. W źródłach pojawia się raz – w 1420 roku, kiedy to jeden zapisem wymienia
Marcina, altarzystę (duchownego, który opiekował się ołtarzem kościoła).
Prawdopodobnie w XV wieku kościół (względnie kaplica) został rozebrany lub
spłonął w pożarze. Później nie pojawia się w żadnych źródłach, przez co można
przyjąć, że już nie istniał.
Od 1408 roku w źródłach pojawia się
kościół pw. Świętego Marcina, zbudowany z drewna. Świątynia przetrwała do XVIII
wieku, kiedy to pojawia się w źródłach jako popadająca w ruinę. Niemały kłopot
sprawia ustalenie dokładnej lokalizacji kościoła. Przyjmuje się, że znajdował
się na podgrodziu, w okolicach obecnego magazynu parafii św. Wita (dawny dom
pogrzebowy), przy moście między Jeziorem Rogozińskim a Wełną lub przy cmentarzu
katolickim w pobliżu drogi na Owczegłowy. Do dziś nie zachowały się żadne przedmioty
związane z kościołem.
Poza wymienionymi powyżej świątyniami,
źródła wymieniają jeszcze dwa kościoły: pod wezwaniem Bożego Ciała i św.
Wawrzyńca. Kościół Bożego Ciała pojawia się we wzmiance z 1595 roku i miał
znajdować się na przedmieściu Rogoźna, w okolicy drogi na Wójtostwo lub na
samym Wójtostwie. Z kolei kościół św. Wawrzyńca znany jest tylko z ustnego
przekazu i miał znajdować się w okolicy Starego Rynku (obecnie Plac Powstańców
Wielkopolskich), o czym świadczy fakt, iż jeszcze przez II wojną światową
znajdowała się tam figura św. Wawrzyńca.
Jako ostatni w historii Rogoźna pojawia się drugi Kościół katolicki p.w. Ducha Świętego. Wznoszenie świątyni rozpoczęto w 1809 i trwało do 1839 roku. Pierwotnie wybudowano ją dla ewangelików. W dwudziestoleciu międzywojennym funkcjonowała tu parafia Ewangelickiego Kościoła Unijnego w Polsce. Po II wojnie światowej kościół wszedł w skład parafii świętego Wita, a w 1965 roku stał się siedzibą samodzielnej parafii katolickiej. Zarówno obecna bryła jak i wnętrze kościoła zachowały kształt zboru. Świątynia powstała w stylu późnoklasycystycznym, a jego elewacja frontowa ma cechy neoromanizmu.
Dariusz Wierzbiński